انفجار گاز شهری ناشی از مخلوط شدن گازهای قابل اشتعال (مانند متان یا پروپان) با هوا در یک فضای بسته است. هنگامی که این مخلوط به نسبت انفجاری (LEL-UEL) می‌رسد و یک منبع جرقه یا حرارت باعث احتراق آن می‌شود، انبساط سریع گازهای محترق به شکل یک موج شوک پرفشار منجر به انفجار می‌شود.
✅ مکانیزم فیزیکی انفجار گاز شهری:
۱. نشت گاز و تشکیل یک فضای قابل انفجار (افزایش غلظت گاز تا محدوده انفجاری: ۵% تا ۱۵% برای متان)
۲.عدم تهویه مناسب و محبوس شدن گاز در محیط
۳.ورود یک منبع جرقه یا شعله (کلید برق، تلفن همراه، جرقه استاتیک، شعله باز)
۴.احتراق سریع و تولید امواج فشاری شدید (فشار ناشی از انفجار می‌تواند به ۳ تا ۸ بار (bar) برسد و دیوارها را تخریب کند)
۵.توسعه انفجار به یک موج شوک حرارتی و تخریب ساختاری
✅ عوامل مؤثر بر شدت انفجار:
🔹 حجم گاز نشت‌یافته و غلظت آن در هوا
🔹 فضای بسته یا نیمه‌بسته (تأثیر بر میزان فشار انفجار)
🔹 نوع و قدرت منبع جرقه (جرقه مکانیکی، الکتریکی، شعله باز)
🔹 ویژگی‌های ساختمان (نوع مصالح، تعداد خروجی‌های گاز، سیستم تهویه)
✅ اقدامات ایمنی و پیشگیری از انفجار گاز شهری
۱.بازرسی و نگهداری دوره‌ای تأسیسات گاز: لوله‌کشی‌ها، اتصالات و شیرهای گاز باید به طور مرتب بررسی و تست نشتی شوند.
۲.نصب حسگرهای نشت گاز و شیرهای قطع خودکار: این تجهیزات در صورت تشخیص نشتی، گاز را به‌صورت خودکار قطع کرده و از خطرات جلوگیری می‌کنند.
۳.تهویه مناسب فضاهای بسته: موتورخانه‌ها و آشپزخانه‌ها باید مجهز به سیستم تهویه مناسب باشند تا از تجمع گاز جلوگیری شود.
۴.عدم استفاده از وسایل برقی در صورت استشمام بوی گاز: روشن و خاموش کردن کردن چراغ، استفاده از تلفن همراه و حتی زنگ زدن درب می‌تواند منجر به انفجار شود.
۵.آموزش ساکنین و تدوین پروتکل‌های ایمنی: افزایش آگاهی عمومی درباره خطرات گاز شهری می‌تواند میزان حوادث را کاهش دهد.
✅ اقدامات اضطراری هنگام نشت گاز:
🚨 قطع سریع شیر اصلی گاز
🚨 عدم استفاده از هرگونه وسیله برقی، تلفن یا شعله
🚨 تخلیه افراد از محیط و افزایش تهویه
🚨 محل را ترک کرده و از فاصله ایمن با آتش‌نشانی (۱۲۵) تماس بگیرید.
📖 منبع: NFPA 54 (2021), Sec 7.1, NFPA 921 (2021), Sec 23.3, NFPA 58 (2020)